Hoe om te gaan met de gevolgen van COVID-19?
Veel mensen ervaren door de dreiging van het coronavirus momenteel gevoelens van stress, eenzaamheid, angst, somberheid en onveiligheid. Ebbel Iwema, directeur en klinisch psycholoog vertelt hierover en geeft tips en adviezen hoe hier mee om te gaan.

Er bestaat een gezegde over het lijden aan angsten, nl. het volgende: “De mens lijdt het meest aan datgene wat hij vreest”. Dat is niet hetzelfde als dat je lijdt aan wat je naar de feiten hebt. Het is vooral onze gedachte: “Zou ik ook corona krijgen of misschien al besmet zijn?”. Vaak is deze gedachte niet eens meer een vraag, maar gaan we er al van uit dat het werkelijkheid is. Door van deze gedachte uit te gaan, verlaat je je meer op wat je denkt dan wat er (nog) feitelijk aan de hand is. Hierdoor kan het gemakkelijk gebeuren dat je ook dingen doet die niet helpend zijn om in dit geval de COVID-19 besmetting en de daaropvolgende symptomen niet te krijgen, maar dat je juist meer risico neemt door regels en voorschriften niet (goed) te volgen. Kortom je raakt min of meer uit regie. Juist die regie die nodig is voor zo ‘veilig mogelijk gedrag’ en om datgene te voorkomen waar je bang voor bent.

Piekeren over een eventuele besmetting kan je gemakkelijk uit de slaap houden. In gedachten lig je al op de IC. Of juist niet omdat daar geen plaats meer is die je wel nodig hebt, ga zo maar door. Je hebt zelfs al bedacht dat je niet eens een IC-plaats wilt als dat al kan. Dit denkproces in de vorm van piekeren kan ertoe bijdragen dat je ook lichamelijk minder weerbaar wordt en daarmee de kans op het ‘opdoen van het virus’ vergroten. Je kan er ook toe komen om je te buiten te gaan aan te veel alcohol drinken, of veel eten, of meer te gaan roken. Kortom niet goed doordachte gedragingen uitvoeren die in ieder geval wel tegen de achtergrond van de angstgedachten begrijpelijk zijn maar niet helpend zijn om zo gezond mogelijk te blijven. In dat geval is de kans juist groter dat gebeurt wat je zo vreesde! En dit ook met alle psychologische gevolgen van dien.

Inmiddels wordt over deze psychologische gevolgen van de vrees voor een Coronabesmetting in landen als China al gepubliceerd. Mensen rapporteren, na bijvoorbeeld een langere periode van quarantaine, een sombere -en zelfs depressieve- stemming al dan niet gecombineerd met angstklachten.

‘Angst komt nu bij veel mensen voor’
Angst komt nu, in meer of mindere mate, bij heel veel mensen voor. Dat is niet per sé ‘verkeerd’ of ziekelijk. Angst heeft een evolutionaire functie om je te beschermen tegen iets wat mogelijk dodelijk is of schade toebrengt. Maar als je daarin gevangen raakt, dan is het niet meer functioneel. (Lodder, UvT) Vanuit andere hoek wordt de door quarantaine, ‘Social Distancing’ min of meer opgelegde eenzaamheid nu plotseling anders geïnterpreteerd. Was het voor de opgelegde afzondering een min of meer zelfgekozen manier van leven/ bestaan, nu is fysiek contact met anderen in sommige opzichten verboden en daarmee wordt dezelfde omstandigheid geheel anders geïnterpreteerd. Hierdoor zijn er andere gedachten van toepassing en derhalve andere gevoelens waarin kwetsbaarheid sterk naar voren kan komen. Immers, de emoties die wij ervaren komen veelal voort uit de gedachten die wij hebben als reactie op die gebeurtenissen en sluiten lang niet altijd aan bij de feitelijkheid van dat moment.

Angst en eenzaamheid te lijf gaan bestaat eruit om deze gevoelens onder ogen te zien.
Je zou kunnen zeggen dat je, door gevoelens van eenzaamheid, angst of somberheid onder ogen te zien, ook leert om erover in regie te komen. Je kan er tijd voor maken om ze nader te ‘bestuderen’ en ook om te ontdekken dat het vooral jouw momentane gedachten zijn die aan de basis liggen van jouw emoties en wellicht veel minder het echte gevaar van jouw eigen situatie of omstandigheid waarin je verkeert. Als je de uitgevaardigde richtlijnen in acht neemt dan is de kans op het oplopen van een besmetting niet zo groot, als je wel denkt.

Het advies is dan ook om de emoties niet uit de weg te gaan. Sommige mensen denken dat ze hun schaduw kunnen ontlopen, deze overtuiging en het gedrag dat hieruit voortvloeit is fictie. Beter is om je om te draaien en de schaduw, die immers van jou zelf is, nader te bestuderen. Hierdoor zal je ontdekken dat deze ook werkelijk van jezelf is en bij jou hoort. Niet iets om te willen ontlopen maar eerder verkennen, ‘wat zie ik eigenlijk echt?’ en wat kan ik eraan ontdekken of van misschien van leren? Dat proces brengt je in regie, dit terwijl niet getoetste gedachten je in wanorde, of een angsttoestand brengen.

Dit is het proces van verwerken en accepteren van iets wat als zeer onaangenaam wordt ervaren maar wel de realiteit van dit moment representeert. Piekeren over de toekomst is ‘in cirkels denken’ en draagt niet bij tot een oplossing of hoger level van functioneren; onderzoeken, nauwkeurig toetsen en richtlijnen volgen juist wel!

Vergelijk deze periode met een marathon. Langdurig en inzetbaar blijven is essentieel. Zorg voor jezelf en anderen is daarin onmisbaar om ook voor de anderen te kunnen blijven zorgen.

Tips
Om gevoelens van angst, eenzaamheid en somberheid het hoofd te bieden, zijn verschillende tips beschreven, w.o. door Reitz. Hij legt de nadruk op het leren om creatief te denken, omdat de mogelijkheden beperkt zijn nu we allemaal binnen moeten blijven. Vrij simpele handelingen zouden gevoelens van eenzaamheid kunnen verzachten.

Tot slot
Mensen zullen op verschillende manieren met gevoelens van onwel bevinden, eenzaamheid, angst en somberheid omgaan. Dat heeft o.a. te maken met persoonlijkheid, karaktereigenschappen en eerdere ervaringen met dergelijke omstandigheden; of ze goede opvang hebben gehad, of dat ze in eerdere situaties aan hun lot zijn overgelaten, een sociaal netwerk hebben, er aandacht door henzelf en anderen aan hun gemoedstoestand is gegeven. Een antwoord op de vraag ‘hoe gevuld is de virtuele rugzak van iemand, en wat is de verhouding tussen de huidige ervaren draaglast en de persoonlijke draagkracht?’ is van belang.

Ook op dit punt is het goed om oog te hebben voor persoonlijke verschillen en het wegblijven van het geven van een oordeel is cruciaal net als het tonen van begrip voor de situatie van de ander. Reik hem of haar suggesties aan, maar wacht vooral op diens vraag waarbij de timing van de ‘hulpaanbieder’ erg belangrijk is.

Ebbel Iwema,
Directeur
Klinisch psycholoog / Psychotherapeut
ADR registermediator

TipS! Hoe om te gaan met de gevolgen van covid-19

01
02
03
04
05
06
07
08
09
10
01

Zorg voor structuur in je dag. Doe zoveel mogelijk dingen die je altijd doet en hou je aan vaste tijden.

02

Deel jouw gevoelens met mensen die naar jouw ‘verhaal’ willen luisteren zonder te oordelen.

03

Oordeel op jouw beurt niet over emoties van anderen maar toon begrip.

04

Verzacht of bagatelliseer wat de ander zegt niet, toon respect.

05

Skype, chat, ZOOM of Facetime (videobellen) regelmatig met vrienden en familie zodat je ze ook kunt zien zonder fysiek bij elkaar in de buurt te komen.

06

Zorg goed voor jezelf, eet gezond en blijf in beweging.

07

Maak afspraken met jezelf over eventueel alcohol- en of drugsgebruik en houd je daaraan.

08

Volg niet voortdurend al het nieuws over corona via (sociale) media, maar beperk dit tot vaste momenten op een dag.

09

Praat over je zorgen of angsten en durf hulp te vragen.

10

Vul ‘lege’ tijd met achterstallige klussen of hobby’s zoals bijvoorbeeld schilderen van het huis, lezen, puzzelen, tuinieren of online (muziek) lessen volgen. Ga fietsen of wandelen in de buitenlucht mits de door het RIVM dringend geadviseerde afstand gegarandeerd is.